Bài viết này không phải viết về kỹ thuật hoặc dạy dỗ gì cho nghề BA, nếu muốn tìm hiểu về cái đó thì anh google sẵn sàng cung cấp một thư viện bao la chỉ với từ khóa liên quan, mình viết về cảm nhận sau vài năm chinh chiến
IT Business Analyst (chuyên viên phân tích phần mềm, phân tích kinh doanh, phân tích yêu cầu người dùng, phân tích …
Đã theo nghề được vài năm, mà mỗi khi nghĩ về việc viết cái gì đấy liên quan đến IT lại thấy hơi khó … Vì thuật ngữ trong ngành nghề IT ở VN phần lớn toàn sử dụng tiếng Anh.
Nghề IT business analyst còn khá trẻ, có lẽ chưa được ra đời hoặc phổ biến khi mình bước chân vào giảng đường ĐH – năm 2003. Khoảng sau khi ra trường đi làm chừng vài năm, mới nghe loáng thoáng về nghề đấy, một nghề với tuổi đời còn mới ở VN, so với những nghề khác của ngành IT. Vì vậy chủ yếu những người làm trong nghề thường xuyên dạy dỗ và học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau, cùng nhau chia sẻ những kinh nghiệm đau thương để cùng trưởng thành hơn với nghề.
Nói về nghề BA trong outsourcing IT, được ra đời sau này chủ yếu là để khắc phục lỗi trong quản lý phần mềm, để kết nối, lấp đầy những chỗ thiếu sót, đưa process vào một quy trình logic và chặt chẽ hơn, vì vậy trong yêu cầu nghề nghiệp (Job requirements) của một IT BA luôn có câu “Bridging the gaps” (kết nối các lỗ hổng, các chỗ thiếu sót..)
“Gap” ( a break or hole in an object or between two objects – định nghĩa từ google), dịch ra có thể là chỗ gián đoạn, thiếu sót, lỗ hổng… gap có nhiều nghĩa có thể áp dụng liên quan cả về không gian lẫn thời gian. Thông thường thì hay ám chỉ về những khó khăn thường gặp khi mà không thể kết nối lại các vấn đề với nhau thành con đường xuyên suốt để đi đến giải pháp tối ưu.
Vậy tính ra nghề BA mang ý nghĩa thật đẹp đẽ, nghề được sinh ra để tìm và kết nối những điểm thiếu sót và khiến cho mọi thứ trôi chảy hơn. Yêu cầu thông thường của BA outsourcing là “Bridging…” – Làm cầu nối giữa khách hàng và nhóm phát triển (development team) hay cụ thể hơn là dịch yêu cầu khách hàng thành ngôn ngữ phần mềm ..
Vậy, cái nghề được sinh ra dùng để “sửa lỗi”. Nghề đó có được quyền phạm sai lầm?
Các tài liệu về training BA chủ yếu là training về chiến lược và phương thức phân tích phần mềm, giải quyết vấn đề liên quan đến yêu cầu trong nhiều ngữ cảnh khác nhau, và luôn luôn nhấn mạnh rằng mọi thứ nên được rõ ràng và minh bạch vào thời điểm đầu, nào là phải think-out-of-the-box, phân tích và thấy được những vấn đề tiềm ẩn, tóm lại là cần phải làm đúng hết ngay ở giai đoạn khởi tạo. Và ĐÚNG là một điều rất rất cần thiết với một BA.
Nghề BA (mà thực ra có thể áp dụng cho mọi nghề), nếu làm đúng và làm tốt thì không sao, cũng chẳng nhận được vinh quang gì, nhưng khi mà làm sai, ví dụ như phân tích bị thiếu một vài điểm quan trọng thì rắc rối khá lớn. Vì sai lầm của một BA có thể ảnh hưởng đến công việc của cả một nhóm, trễ deadline, mất danh tiếng với khách hàng,.. Một lỗi mà BA sai thì BA chắc chắn là bị “thập diện mai phục” từ khách hàng, từ cấp trên, từ nhóm làm việc …
“I am only human, sometime I make mistake”. Máy móc đôi khi còn phạm sai lầm huống chi là con người, vấn đề là sửa sai như thế nào mới là quan trọng. Khi nhận thấy sai lầm thì sửa liền, nhanh chóng kịp thời, cập nhật tình hình ngay lập tức cho cả team và chấp nhận là mình đã sai và cần phải khắc phục kịp thời. Chứ mà ém ém giấu dốt thì chết cả trùm
Đây là một nghề kiểu như “làm dâu trăm họ”, thông thường phải đóng luôn cả vai trò “customer service”với khách hàng, và bảo vệ team. Dùng nhiều ngôn ngữ để nói chuyện với nhiều thể loại khách hàng, nhiều kiểu làm việc của developers, của PM… bởi vậy đặc điểm chung của BA thường là duyên dáng, dễ thương, thân thiện, đáng mến, nói nhiều, nói dai, nói dài nhưng không dở … (ví dụ như mềnh đây). BA buộc phải là người sử dụng ngôn ngữ tốt, cả nói lẫn viết, vì đó là cái nghề chuyên dịch ngôn ngữ “ từ Anh sang Anh, từ Anh sang Việt, từ văn viết sang văn nói, từ văn nói sang văn viết, từ business qua technical etc.”
Sau vài năm chinh chiến với nghề, mình thấy rằng cái nghề BA giúp “rèn luyện tính cách, phát triển bản thân” rất tốt, vì đây là nghề mà chúng ta biết thấm thía thế nào là “sai lầm” và buộc phải học tập kinh nghiệm (lesson learnt ) thương đau cho những lần sau.. Cuộc sống thường ngày cũng vậy, khi sống với sai lầm thì mới có thể phát triển được, nhớ có lần trong giai đoạn mới vào nghề, mình phạm lỗi khiến cho team phải dời lại deadline 1 ngày và lôi vào họp hành cả buổi mới xong, mình về nhà mất ăn mất ngủ, đóng cửa phòng xấu hổ cắm mặt vào gối không dám ngước mặt nhìn ai, tối về lại phân tích lý do tại sao phạm lỗi, có thể vì cứng đầu, vì quá tự tin, vì ẩu, bla bla…
Và khi làm việc với nhiều dự án khác nhau, học tập được nhiều kiến thức ở mỗi ngành nghề khác nhau, BA cũng có nhiều câu chuyện hay ho để kể về những trải nghiệm đã qua, những câu chuyện được kể bằng ngôn ngữ bình dị dễ tiêu hóa chứ không phải bằng theo kiểu ngôn ngữ kỹ thuật, rất máy móc và khó nuốt trôi
Cũng đáng tự hào khi là một BA đấy !!
Ms Lucy – Hoang Phuong Thao
